Năm 1940, trong một chuyến nghỉ mát ở đây, vua Bảo Đại đã mua lại tòa nhà từ viên chức này để tặng cho người tình Phi Ánh. Từ đó, biệt thự đá còn có tên gọi là “biệt thự Phi Ánh”.
Tọa lạc trên trục đường gần nhà ga xe lửa Đà Lạt (số 1A và 1B Quang Trung, P.9, TP.Đà Lạt), biệt thự Phi Ánh được xây dựng vào năm 1928, chủ yếu bằng đá granite rất độc đáo, mô phỏng kiến trúc xứ Basque (Tây Ban Nha) trên khu đất rộng hàng nghìn mét vuông.
Công trình được xây theo ý tưởng của một viên chức người Pháp, có 2 tầng nổi, một tầng hầm, gồm hai ngôi nhà được nối liền nhau bằng một hành lang bán nguyệt.
Cũng trong thời gian sinh sống tại đây, bà Phi Ánh và vua Bảo Đại có với nhau hai người con chung. Đó là con gái Nguyễn Phúc Phương Minh (sinh năm 1950) và con trai Nguyễn Phúc Bảo Ân (sinh năm 1951).
Nếu bầu trời màu xám tro trong những ngày mưa hay sương mù thì ngôi biệt thự như hòa lẫn trong không gian. Còn lúc nắng lên, bầu trời trong vắt một màu xanh ngọc bích, màu nâu xám của biệt thự lại trở nên nổi bật, như điểm xuyết thêm một chi tiết độc đáo cho khung cảnh cao nguyên
Nhà có nhiều cửa sổ nhỏ xung quanh tường với đủ kích thước và hình dạng vuông, tròn, chữ nhật, vòm cung, chữ thập… Tường được xây dày 60-80 cm, các lò sưởi trong nhà trang trí công phu bằng những đường nét độc đáo.
Du khách sẽ dễ dàng nhận ra sự khác biệt của biệt thự Phi Ánh với các công trình xưa cũ ở Đà Lạt. Trong khi hầu hết biệt thự rải rác khắp Đà Lạt đều mang kiến trúc Pháp, toà nhà này là công trình mang kiến trúc Tây Ban Nha duy nhất còn sót lại.
Sau khi Bảo Đại bị phế truất, bà Phi Ánh đã lấy chồng sau và không còn sống ở ngôi biệt thự này nữa. Sau 1975, ngôi biệt thự trở thành nhà tập thể cho gần chục hộ dân sinh sống rồi bị bỏ hoang một thời gian dài sau đó. Năm 2007, một công ty tiếp nhận tòa biệt thự và tiến hành tu sửa.
Khi trùng tu, người ta phát hiện có 8 bức phù điêu liền kề, thoáng nhìn giống những đồng hồ treo tường, nhưng khi cọ rửa sạch thì không nhìn rõ hình thù và không lý giải được ý nghĩa. Tiếp đó, công nhân còn phát hiện 12 bức phù điêu hai mặt, kích thước khác nhau (khoảng 40 x 40 cm đến 40 x 80 cm). Trong biệt thự còn có 4 bức hoa sen cách điệu, một bức có hình hai đầu chim lạ được bố trí ở gần cửa sổ mặt ngoài. Đặc biệt, có hai bức phù điêu cô gái Chăm cao khoảng 1,5 m, đầu đội mũ vàng hình 3 ngọn tháp Chăm, chân quấn 3 vòng vàng còn nguyên vẹn được đắp nổi ở phần tường vòm, gần cửa chính của biệt thự và cũng không ai hiểu ý nghĩa của hai bức phù điêu này. Đây được coi là điều bí ẩn của biệt thự Phi Ánh.
Theo thời gian, những dàn dây leo đơm hoa theo ô cửa sổ đậm nét kiến trúc Tây Ban Nha khiến không gian nơi đây trở nên lãng mạn.
Sau gần một thế kỷ tồn tại, đến nay không ai biết về người đã thiết kế ra tòa biệt thự này cũng như chủ nhân ban đầu của nó. Vài năm gần đây, biệt thự Phi Ánh là điểm đến được nhiều du khách trong và ngoài nước quan tâm, đặc biệt là người thích những công trình kiến trúc.
Trong ngôi biệt thự đá này còn dành không gian trưng bày chân dung Phi Ánh và cựu hoàng Bảo Đại thời trẻ. Nhiều hiện vật gốc quý giá của ngôi biệt thự như đôi ghế mạ vàng, chiếc đàn piano bà Phi Ánh từng sử dụng, các tác phẩm nghệ thuật đặc sắc… vẫn được lưu giữ.
Biệt thự mở cửa cả ngày. Nơi đây đang được cho thuê để kinh doanh nhà hàng, du khách có thể tham quan bên ngoài mà không mất phí.
(Nguồn: tổng hợp)
