Toạ lạc trên một hòn đảo duy nhất phía Đông hồ Tây – Hà Nội, Chùa Trấn Quốc (tức Trấn Quốc Tự) là ngôi chùa lâu đời nhất của Thăng Long – Hà Nội với lịch sử hơn 1500 năm. Ngôi chùa được thiết kế hài hòa giữa nét cổ kính, uy nghiêm với cảnh quan thanh nhã và giữa mặt hồ tĩnh lặng, làm du khách ghé chân vãn cảnh nơi đây dường như tìm thấy được sự an nhiên trong tâm hồn.
Ngôi chùa có giá trị lịch sử – văn hóa trường tồn
Tương truyền, chùa được xây dựng từ thời tiền nhà Lý Nam Đế (năm 541-547) tại thôn Yên Hoa, gần bờ sông Hồng với tên gọi “Khai Quốc” (nghĩa là mở nước), gắn liền với sự ra đời của nhà nước đầu tiên ở Việt Nam – nhà nước Vạn Xuân.
Đến đời vua Lê Thái Tông (năm 1434 – 1442), chùa đổi tên là chùa An Quốc.
Hàng năm, nước sông Hồng lên to xói mòn làm lở bãi sông. Vì vậy, năm 1615 đời vua Lê Kính Tông, dân làng Yên Phụ dời chùa vào gò đất Kim Ngưu (cá vàng).
Đến đời vua Lê Hy Tông niên hiệu Chính Hòa (1681-1705), chùa được đổi tên là Trấn Quốc. Bức hoành phi đề chữ “Trấn Quốc Tự” treo tại gian đại bái hiện nay được làm từ thời đó.
Năm 1821, Vua Minh Mạng đến thăm chùa, ban 20 lạng bạc để tu sửa. Năm 1842, Vua Thiệu Trị đến thăm chùa, ban 1 đồng tiền vàng lớn và 200 quan tiền, cho đổi tên chùa là Trấn Bắc. Nhưng tên chùa Trấn Quốc có từ đời Vua Lê Hy Tông đã được nhân dân quen gọi cho đến ngày nay.
Ngôi chùa cổ kính này hiện còn lưu giữ khá nhiều hiện vật có giá trị như bộ tượng thờ ở thượng điện. Đây là những pho tượng được chế tác tỉ mỉ, trau chuốt và mang nét đẹp đặc trưng riêng. Đáng nói nhất là pho tượng Thích Ca nhập Niết bàn (dân gian quen gọi là Phật nằm, một dạng tượng ít thấy ở các chùa Bắc bộ) được đánh giá là bức tượng Niết bàn đẹp ở Việt Nam.
Là danh thắng bậc nhất kinh kỳ và là trung tâm Phật giáo của Thăng Long vào thời nhà Lý và nhà Trần, chùa Trấn Quốc xưa thường là nơi các vua chúa ngự giá đến vãn cảnh và cúng lễ vào những ngày rằm, lễ Tết.
Đánh giá cao những giá trị lịch sử, tôn giáo cũng như cảnh quan ngôi chùa, viện Viễn Đông Bác Cổ đã từng xếp chùa Trấn Quốc là công trình lịch sử thứ 10 trong toàn sứ Đông Dương. Và đến năm 1962, Nhà nước xếp hạng chùa là di tích lịch sử Quốc gia.
Ngôi chùa có kiến trúc hài hòa và vẻ đẹp bậc nhất Hà thành
Kiến trúc Chùa Trấn Quốc mang đậm nét Á Đông: Uy nghiêm ở bên trong nhưng giản dị, khiêm nhường bên ngoài, cân bằng tuyệt đối giữa công trình kiến trúc với cảnh quan hồ nước, cây xanh.
Ngay con đường dẫn vào cổng chùa là khu “Vườn tháp”, với nhiều ngôi tháp cổ từ thời Vĩnh Hựu và Cảnh Hưng thế kỷ 18. Qua cổng chùa – bên trên có ba chữ “Phương tiện môn” – là đến nhà Bái đường, sau đến Tam bảo, sau nữa là hành cung thập điện và gác chuông.
Giống hầu hết những ngôi chùa khác ở Việt Nam, kết cấu và nội thất chùa Trấn Quốc có sự sắp xếp trình tự và theo nguyên tắc khắt khe của Phật giáo. Gồm nhiều lớp nhà với ba ngôi chính là Tiền đường, nhà thiêu hương và thượng điện nối thành hình chữ Công (工). Hai bên nhà thiêu hương và thượng điện là hai dãy hành lang. Sau thượng điện là gác chuông. Bên phải là nhà tổ và bên trái là nhà bia. Trong chùa còn lưu giữ 14 tấm bia. Tấm bia năm 1815 có bài văn của tiến sĩ Phạm Quý Thích về việc trùng tu chùa sau một thời gian dài đổ nát.
Khuôn viên chùa có Bảo tháp lục độ đài sen được xây dựng năm 1998. Bảo tháp lớn gồm 11 tầng, cao 15m. Mỗi tầng tháp có 6 ô cửa hình vòm, trong mỗi ô đặt một pho tượng Phật A Di Đà bằng đá quý. Đỉnh tháp có đài sen chín tầng (được gọi là Cửu phẩm liên hoa) cũng bằng đá quý.
Bảo tháp này được dựng đối xứng với cây bồ đề lớn do Tổng thống Ấn Độ Tổng thống đầu tiên của Ấn Độ – Tiến sỹ Rajendra Prasad – tặng cho chùa Trấn Quốc trồng trước cửa tòa Tam bảo trong chuyến thăm cấp nhà Nhà nước tới Việt Nam năm 1959. Đây là cây Bồ đề hậu duệ đời thứ nhất của cây Bồ đề Tổ ở làng Bodh Gaya, bang Bihar, Ấn Độ, nơi Đức Phật đã giác ngộ hoàn toàn sau 49 ngày thiền định. Cây bồ đề này còn được gọi là “cây ngoại giao” vì như một sự đáp lễ của Tổng thống Ấn Độ trước việc Chủ tịch Hồ Chí Minh trồng tặng Ấn Độ một cây đại trong chuyến thăm Ấn Độ trước đó.
Ngôi chùa được trùng tu sửa chữa gần đây nhất vào năm 2010 để chào mừng Đại lễ 1000 năm Thăng Long – Hà Nội và Hội nghị thượng đỉnh Phật giáo thế giới lần thứ 6 tổ chức tại Việt Nam vào tháng 11 năm 2010. Chùa Trấn Quốc thay đổi diện mạo uy nghi hơn nhưng vẫn đậm nét cổ kính.
Năm 2017, trang web du lịch Wanderlust Travel Magazine của Anh mới đây đã bầu chọn chùa cổ Trấn Quốc ở Hà Nội là một trong 10 ngôi chùa đẹp trên thế giới, chỉ đứng sau 2 ngôi chùa của Trung Quốc là Chùa Đại Nhạn ở Tây An và Hoàng Hạc Lâu ở Vũ Hán.
Trải qua bao thăng trầm, chứng kiến nhiều đổi thay của đất nước, cho đến nay, Chùa Trấn Quốc vẫn nổi tiếng là chốn cửa Phật linh thiêng, là điểm đến thu hút rất nhiều tín đồ Phật tử, du khách tham quan trong và ngoài nước, thậm chí còn là điểm dừng chân chiêm bái trong chuyến thăm chính thức Việt Nam của một số nguyên thủ quốc gia.
Nguồn: Tổng hợp
